
ISBN: 978-80-244-5199-2 | DOI: 10.5507/ff.17.24451992
Současná románová reflexe brazilské vojenské diktatury
- Zuzana Burianová
This book follows the author’s publication Brazilian Prose in the Time of the Military Dictatorship and its Reflection in Film (Olomouc: UP, 2014). It dealt with Brazilian novels examining the period of the Brazilian military regime, published from 1964 to 1979. Attention was also paid to the film adaptation of one of the analyzed novels. The aim of this study is to present selected novels written in the following decades. First, it offers a general characteristic of the literature of testimony and offers a short overview of Brazilian novels dealing with the military dictatorship from the second half of the 1970s to the present. The study then analyzes three novels which at various times look back at the harshest stage of the regime in the period of 1968 and 1974. It analyzes how their authors depict the period of military dictatorship as well as how they perceive the question of engagement of an individual in the context of an authoritarian regime. The study also examines narrative methods employed by the three authors in question.
1. edition, Published: 2017, publisher: Univerzita Palackého v Olomouci, Křížkovského 8, 771 47 Olomouc
References
- Adorno, Theodor W. Estetická teorie. Přel. Dušan Prokop. Praha: Panglos, 1997.
- Adorno, Theodor W. "Kulturkritik und Gesellschaft ". In Kulturkritik und Gesellschaft I, Gesammelte Schrift en 10/1. Frankfurt am Main: Suhrkamp Verlag, 1977, 11-30.
- Agamben, Giorgio. Homo sacer: suverénní moc a pouhý život. Přel. Naděžda Bonaventurová. Praha: OIKOYMENH, 2011.
- Ângelo, Ivan. A festa. São Paulo: Vertente, 1976.
- Arendt, Hannah. Eichmann v Jeruzalémě: zpráva o banalitě zla. Přel. Martin Palouš. Praha: Mladá fronta, 1995.
- Arendt, Hannah. The Human Condition. 2. vyd. Chicago: University of Chicago Press, 1998.
- Arns, Paulo Evaristo, ed. Brasil: nunca mais. 39. vyd. Petrópolis, RJ: Vozes, 2011 [1985].
- Assis, Joaquim Maria Machado de. Don Morous. Přel. Eugen Spálen. Praha: Státní nakladatelství krásné literatury, 1960.
- Azevedo, Aluísio. Osada na předměstí. Přel. Jaroslav Rosendorfský. Praha: SNKLHU, 1957.
- Bachelard, Gaston. Psychoanalýza ohně. Přel. Jitka Hamzová. Praha: Mladá fronta, 1994.
- Barnet, Miguel. Biografía de un cimarrón. La Habana: Instituto de Etnología y Folklore, 1966.
- Bauman, Zygmunt. Modernita a holocaust. Přel. Jana Ogrocká. 2. vyd. Praha: Sociologické nakladatelství, 2010.
- Benedetti, Ivone. Cabo de guerra. São Paulo: Boitempo, 2016.
- Benjamin Walter. "Vyprávěč: úvahy podnícené dílem Nikolaje Leskova" (1936). In Dílo a jeho zdroj. Přel. Věra Saudková. Praha: Odeon, 1979, 215-234.
- Betto, Frei. Batismo de sangue: guerrilha e morte de Carlos Marighella. Rio de Janeiro: Editora Rocco, 1983.
- Betto, Frei. Cartas de prisão. Rio de Janeiro: Civilização Brasileira, 1977.
- Betto, Frei. O dia de Angelo. São Paulo: Brasiliense, 1987.
- Bischain, Sonia Regina. Nem tudo é silêncio. São Paulo: Sarau da Brasa, 2010.
- Boal, Augusto. Milagre no Brasil. Rio de Janeiro: Civilização Brasileira, 1979.
- Bracher, Beatriz. Anatomia do paraíso. São Paulo: Editora 34, 2015.
- Bracher, Beatriz. Antonio. São Paulo: Editora 34, 2007.
- Bracher, Beatriz. Azul e Dura. São Paulo: 7 Letras, 2002.
- Bracher, Beatriz. Garimpo. São Paulo: Editora 34, 2013.
- Bracher, Beatriz. Meu Amor. São Paulo: Editora 34, 2009.
- Bracher, Beatriz. Não falei. São Paulo: Editora 34, 2004.
- Brandão, Ignácio de Loyola. Zero. Přel. Josef Kučera. Praha: Maťa, 2010.
- Brasil, Francisco de Assis. Os que bebem como os cães. Rio de Janeiro: Nórdica, 1975.
- Brigagão, Clóvis, Mello, Valérie de Campos. Diplomacia cidadã: panorama brasileiro de prevenção de conflitos internacionais. Rio de Janeiro: Gramma, Fundação Konrad Adenauer. 2006.
- Burgos-Debray, Elizabeth. Me llamo Rigoberta Menchú y así me nació la conciencia. La Ha bana: Casa de las Américas, 1983.
- Burianová, Zuzana. Brazilská próza v době vojenské diktatury a její filmové ozvěny. Olomouc: Univerzita Palackého, 2014.
- Cabral, Reinaldo, Lapa, Ronaldo, eds. Desaparecidos políticos: prisões, sequestros, assassinatos. Rio de Janeiro: Comitê Brasileiro pela Anistia, Edições Opção, 1979.
- Caldas, Álvaro. Tirando o capuz. Rio de Janeiro: Codecri, 1981.
- Callado, Antonio. Bar Don Juan. Rio de Janeiro: Civilização Brasileira, 1971.
- Callado, Antonio. Quarup. Rio de Janeiro: Civilização Brasileira, 1967.
- Callado, Antonio. Reflexos do baile. Rio de Janeiro: Paz e Terra, 1977.
- Cony, Carlos Heitor. Pessach: a travessia. Rio de Janeiro: Civilização Brasileira, 1967.
- Couto, Mia. Náměsíčná země. Přel. Lada Weissová. Praha: BB art, 2003.
- Cunha, Euclides da. Os sertões. Rio de Janeiro: Laemmert, 1902.
- Falcão, Armando. Tudo a declarar. Rio de Janeiro: Nova Fronteira, 1989.
- Fanon, Frantz. Psanci této země. Postkoloniální myšlení V. Přel. Dušan Špitálský. Praha: Tranzit, 2014.
- Figueiredo, Lucas. Lugar nenhum: militares e civis na ocultação dos documentos da ditadura. São Paulo: Companhia das Letras, 2015.
- Francis, Paulo. Cabeça de papel. Rio de Janeiro: Civilização Brasileira, 1977.
- Franconi, Rodolfo A. Erotismo e poder na ficção brasileira contemporânea, São Paulo: Annablume, 1997.
- Freud, Sigmund. "Mimo princip slasti". In Mimo princip slasti a jiné práce z let 1920-1924. Třináctá kniha sebraných spisů Sigmunda Freuda. Ed. Jiří Kocourek. Přel. Miloš Kopal. Praha: Psychoanalytické nakladatelství, 2000, 7-57.
- Freud, Sigmund. "O krycích vzpomínkách". In Spisy z let 1892-1899. První kniha sebraných spisů Sigmunda Freuda. Ed. Jiří Kocourek. Přel. Miloš Kopal. Praha: Psychoanalytické nakladatelství, 2000, 425-442.
- Freud, Sigmund. "O psychickém mechanismu hysterických jevů". In Spisy z let 1892-1899. První kniha sebraných spisů Sigmunda Freuda. Ed. Jiří Kocourek. Přel. Miloš Kopal. Praha: Psychoanalytické nakladatelství, 2000, 71-86.
- Gabeira, Fernando. Entradas e bandeiras. Rio de Janeiro: Codecri, 1981.
- Gabeira, Fernando. O crepúsculo do macho: depoimento. Rio de Janeiro: Codecri, 1980.
- Gabeira, Fernando. O que é isso, companheiro? Rio de Janeiro: Codecri, 1979.
- Gaspari, Elio. A ditadura escancarada. Rio de Janeiro: Intrínseca, 2014.
- Ginsburg, Jaime. "Escritas da tortura". In O que resta da ditadura: a exceção brasileira. Eds. Edson Teles, Vladimir Safatle. São Paulo: Boitempo, 2010, 133-149.
- Gorender, Jacob. Combate nas trevas - a esquerda brasileira: das ilusões perdidas à luta armada. São Paulo: Editora Ática, 1987.
- Guarany, Reinaldo. A fuga. São Paulo, Brasiliense, 1984.
- Guarany, Reinaldo. Os fumos quentes. São Paulo, Alfa-Omega, 1980.
- Guerra, Cláudio. Memórias de uma guerra suja. Eds. Rogério Medeiros, Marcelo Netto. Rio de Janeiro: Topbooks, 2012.
- Habeas corpus - que se apresente o corpo: a busca dos desaparecidos políticos no Brasil. Brasília: Secretaria de Direitos Humanos, 2010.
- Hatoum, Milton. Dva bratři. Přel. Lada Weissová. Praha: Plus, 2012.
- Hobsbawm, Eric. Věk extrémů: krátké 20. století 1914-1991. Přel. Jana Pečírková, Petr Štěpánek. Praha: Argo, 1998.
- Holanda, Sérgio Buarque de. "O homem cordial". In Raízes do Brasil. 26. vyd. São Paulo: Companhia das Letras, 1995 [1936], 139-151.
- Jesus, Carolina Maria de. Smetiště: deník ženy z favely. Přel. Vlasta Havlínová. Praha: Nakladatelství politické literatury, 1962, 1964.
- Kafka, Franz. Proces. Přel. Pavel Eisner. Praha: Československý spisovatel, 1958.
- Kafka, Franz. Dopisy přátelům a jiná korespondence. Dílo Franze Kafk y XIII. Přel. Věra Koubová. Praha: Nakladatelství Franze Kafk y, 2007.
- Kehl, Maria Rita. "Tortura e sintoma social". In O que resta da ditadura: a exceção brasileira. Eds. Edson Teles, Vladimir Safatle. São Paulo: Boitempo, 2010, 123-132.
- Konder, Rodolfo. Tempo de ameaça: autobiografia política de um exilado. São Paulo: Alfa Omega, 1978.
- Kucinski, Bernardo. Alice: não mais que de repente. Rio de Janeiro: Rocco, 2014.
- Kucinski, Bernardo. Jornalismo econômico. São Paulo: Edusp, 1996.
- Kucinski, Bernardo. K. São Paulo: Expressão Popular, 2011.
- Kucinski, Bernardo. Os visitantes. São Paulo: Companhia das Letras, 2016.
- Kucinski, Bernardo. Você vai voltar pra mim e outros contos. São Paulo: Cosac Naify, 2014.
- Levi, Primo. Potopení a zachránění. Přel. Drahoslava Janderová. Praha: Mladá fronta, 1993.
- Levi, Primo. Příměří. Přel. Olga Hostovská. Praha: Nakladatelství Franze Kafk y, 2000.
- Lisboa, Adriana. Azul corvo. Rio de Janeiro: Rocco, 2010.
- Lispector, Clarice. Okamžik pro hvězdu. Přel. Pavla Lidmilová. In Pět brazilských novel. Praha: Odeon, 1982.
- Lorenz, Günter. "Rozhovor s Guimarãesem Rosou". Janov, leden 1965. In Dál - Dál a dál. Přel. Vlasta Dufk ová. Praha: Torst, 2010, 109-170.
- Machado, Ana Maria. O tropical sol da liberdade. Rio de Janeiro: Nova Fronteira, 1988.
- Mourão Filho, Olympio. Memórias: a verdade de um revolucionário. Ed. Hélio Silva. Porto Alegre: L&PM, 1978.
- Medeiros, Rogério, Netto, Marcelo. Memórias de uma guerra suja. Rio de Janeiro: Topbooks, 2012.
- Miguel, Salim. A voz submersa. São Paulo: Global, 1984.
- Miguel, Salim. Primeiro de abril: narrativas da cadeia. Rio de Janeiro: José Olympio; Florianópolis: Edufsc, 1994.
- Moriconi, Italo. Os cem melhores contos brasileiros do século. Rio de Janeiro: Objetiva, 2001.
- Nekola, Martin. Operace kondor. Praha: Pražská vydavatelská společnost, Nakladatelství Epocha, 2012.
- Neto, Godofredo de Oliveira. Amores exilados (Pedaço de santo). Rio de Janeiro: Record, 1997, 2011.
- Nietzsche, Friedrich. "O užitku a škodlivosti historie pro život". In Nečasové úvahy. Přel. Jan Krejčí. Praha: OIKOYMENH, 2005, 75-147.
- Paiva, Marcelo Rubens. Ainda estou aqui. Rio de Janeiro: Objetiva, 2015.
- Paiva, Marcelo Rubens. Feliz ano velho. São Paulo: Brasiliense, 1982.
- Pessoa, Fernando. Fausto. Tragédia subjectiva. Lisboa: Presença, 1988. Čes. Faust: subjektivní tragédie (fragmenty). Přel. Josef Hiršal, Pavla Lidmilová. Praha: Argo, 1997.
- Pessoa, Fernando. Heteronyma. Přel. Josef Hiršal a Pavla Lidmilová. Praha: Odeon, 1968, 1990.
- Pessoa, Fernando. Nevinnost je nemyslet, básně Alberta Caeira. Přel. Pavla Lidmilová. Praha: Garamond, 2008.
- Poerner, Arthur. Nas profundas do inferno. Rio de Janeiro: Civilização Brasileira, 1979.
- Polari de Alverga, Alex. Em busca do tesouro. Rio de Janeiro: Codecri, 1982.
- Polari de Alverga, Alex. Prales vizí: ayahuasca, amazonská spiritualita a tradice Santo Daime. Přel. Luděk Straka. Praha: Triton, 2007.
- Pompeu, Renato. Quatro-olhos. São Paulo: Alfa Omega, 1976.
- Poniatowska, Elena. La noche de Tlatelolco. México, DF: Era, 1971.
- Posso, Karl. "Híbridos produtivos. Silviano Santiago sobre a homossexualidade". In Leituras críticas sobre Silviano Santiago. Ed. Eneida Leal Cunha. Belo Horizonte: Editora UFMG; São Paulo: Editora Fundação Perseu Abramo, 2008, 109-142.
- Puig, Manuel. Polibek pavoučí ženy. Přel. Jan Hloušek. Praha: Práce, 1992.
- Ramos, Graciliano. Memórias do cárcere. Rio de Janeiro: José Olympio, 1953.
- Ramos, Graciliano. Vyprahlé životy. Přel. Vlasta Havlínová. Praha: SNKLHU, 1959.
- Reimão, Sandra. Repressão e resistência: censura a livros na ditadura militar. São Paulo: Edusp, Fapesp, 2011.
- Reina, Eduardo. Depois da Rua Tatoia. Jaú, SP: 11Editora, 2016.
- Rezende, Maria Valéria. Outros cantos. Rio de Janeiro: Alfaguara, 2016.
- Ribeiro, Darcy. "Os afro-brasileiros". In O povo brasileiro: a formação e o sentido do Brasil. São Paulo: Companhia das Letras, 1995, 113-120. Čes. "Afrobrazilci". Přel. Pavla Lidmilová. In Druhý břeh západu, výbor iberoamerických esejů. Ed. Anna Housková. Praha: Mladá fronta, 2004, 276-280.
- Rosa, João Guimarães. Velká divočina. Přel. Pavla Lidmilová. Praha: Odeon, 1971, Mladá fronta, Dauphin: 2003.
- Ruas, Tabajara. O Amor de Pedro por João. Porto Alegre: L&PM, 1982.
- Ruas, Tabajara. Região submersa. Porto Alegre: L&PM, 1979.
- Salinas Fortes, Luiz Roberto. Retrato calado. São Paulo: Marco Zero, 1988.
- Sant'Anna, Sérgio. Confissões de Ralfo. Rio de Janeiro: Civilização Brasileira, 1975.
- Santiago, Silviano. Em liberdade. Rio de Janeiro: Paz e Terra, 1981.
- Santiago, Silviano. Keith Jarrett no Blue Note: improvisos de jazz. Rio de Janeiro: Rocco, 1996.
- Santiago, Silviano. "O entre-lugar do discurso latino-americano". In Uma literatura nos trópicos: ensaios sobre dependência cultural. São Paulo: Perspectiva, 1978, 11-28. Čes. "Meziprostor latinskoamerického diskursu". Přel. Šárka Grauová. Plav, č. 7 (2012): 4-12.
- Santiago, Silviano. "O homossexual astucioso". In O cosmopolitismo do pobre: crítica literária e crítica cultural. Belo Horizonte: Editora UFMG, 2004, 193-203.
- Santiago, Silviano. "O narrador pós-moderno". In Nas malhas da letra: ensaios. Rio de Janeiro: Rocco, 2002, 44-60.
- Santiago, Silviano. Stella Manhattan: romance. Rio de Janeiro: Nova Fronteira, 1985.
- Santiago, Silviano. "Uma literatura anfíbia". In O cosmpopolitismo do pobre: crítica literária e crítica cultural. Belo Horizonte: Editora UFMG, 2004, 64-73.
- Santiago, Silviano. Vale quanto pesa: ensaios sobre questões po lítico-culturais. Rio de Janeiro: Paz de Terra, 1982.
- Scliar, Moacyr. Leopardi Franze Kafk y. Přel. Pavla Lidmilová. Praha: Aurora, 2002.
- Seligmann-Silva, Márcio. "Apresentação da questão". In História, memória, literatura: o testemunho na era das catástrofes. Ed. Seligmann-Silva. Campinas, SP: Editora da Unicamp, 2003, 45-58.
- Silveira, Maria José. O fantasma de Luis Buñuel. São Paulo: Francis, 2004.
- Silverman, Malcolm. Protesto e o novo romance brasileiro. Přel. Carlos Araújo. 2. vyd. Rio de Janeiro: Civilização Brasileira, 2000.
- Sirkis, Alfredo. Os carbonários - memórias da guerrilha perdida. São Paulo: Global, 1980.
- Starling, Heloisa M. "Sobre os silêncios da ditadura militar". In Figueiredo, Lucas. Lugar nenhum: militares e civis na ocultação dos documentos da ditadura. São Paulo: Companhia das Letras, 2015, I-IV.
- Studart, Heloneida. O estandarte da agonia. Rio de Janeiro: Nova Fronteira, 1981.
- Studart, Heloneida. O pardal é um pássaro azul. Rio de Janeiro: Civilização Brasileira, 1975
- Studart, Heloneida. O torturador em romaria. Rio de Janeiro: Rocco, 1986.
- Süssekind, Flora. "Ficção 80: dobradiças & vitrines". Revista do Brasil 2, č. 5 (1986): 82-89.
- Tapajós, Renato. Em câmara lenta. São Paulo: Alfa-Omega, 1977.
- Tavares, Flávio. Memórias do esquecimento: os segredos dos porões da ditadura. São Paulo: Global, 1999.
- Teles, Janaína Almeida. "Os familiares de mortos e desaparecidos políticos e a luta por verdade e justiça no Brasil". In O que resta da ditadura: a exceção brasileira. Eds. Edson Teles, Vladimir Safatle. São Paulo: Boitempo, 2010, 253-298.
- Vargas, Índio Brum. Guerra é guerra, dizia o torturador. Rio de Janeiro: Codecri, 1981.
- Veiga, José J. Hříchy kmene. Přel. Marie Adámková (Havlíková). In Pět brazilských novel. Praha: Odeon, 1982.
- Veiga, José J. Kouzelné hodiny. Přel. Marie Havlíková. Praha: Triton, 2012.
- Ventura, Zuenir. 1968: o ano que não terminou. Rio de Janeiro: Objetiva, 2013 [1989].
- Veríssimo, Érico. Incident v Antaresu. Přel. Pavla Lidmilová. Praha: Odeon, 1977.
- Vilela, Luiz. Os novos. Rio de Janeiro: Nova Fronteira, 1971.
- Walsh, Rodolfo. Operace masakr. Přel. Jiří Kunc. Naše vojsko, Praha, 1976.
- Žižek, Slavoj. Welcome to the Desert of the Real: Five Essays on September 11 and Related Dates. London: Verso, 2002.
Go to original source...
- As tentativas de tomada do poder (O livro negro do terrorismo do Brasil). Dostupné z: <http://www.averdadesufocada.com/images/orvil/orvil_completo.pdf > [cit. 30. 10. 2016].
- "Bernardo Kucinski e a culpa dos que sobreviveram". Deutsche Welle Brasil (8. 10. 2013). Dostupné z: <http://www.dw.com/pt-br/bernardo-kucinski-e-a-culpa--dos-que-sobreviveram/a-17131513> [cit. 30. 10. 2016].
- Capriglione, Laura. "Comissão da Verdade pede que USP reveja demissão de de sa parecida". Folha de São Paulo (18. 10. 2012). Dostupné z: <http://www1.folha.uol.com.br/poder/2012/10/1170956-comissao-da-verdade-pede-que-usp--reveja-demissao-de-desaparecida.shtml> [cit. 30. 10. 2016].
- Cruz, Carlos Eduardo da. "Falando sobre não falei de Beatriz Bracher". Soletras, č. 19 (São Gonçalo, UERJ, leden/červen 2010): 60-79. Dostupné z: <http://www.e-publicacoes.uerj.br/index.php/soletras/article/view/7042/4981> [cit. 30. 10. 2016].
Go to original source...
- DeMarco, Valérie. "A literatura de testemunho e a violência de Estado". Lua Nova 62 (2004): 45-68. Dostupné z: <http://www.scielo.br/scielo.php?pid=S0102--64452004000200004≻ript=sci_abstract&tlng=pt> [cit. 30. 10. 2016].
Go to original source...
- "Direito à verdade: a situação brasileira frente ao sistema interamericano". Article 19, London. Dostupné z: <http://s.conjur.com.br/dl/artigo-19-direito-verdade. pdf> [cit. 30. 10. 2016].
- "Entrevista de Carlos Eugênio a Geneton da Globo News". (24. 9. 2012). Dostupné z: <http://www.youtube.com/watch?v=gZ9aKnRz0Qc> [cit. 30. 10. 2016].
- Leblon, Saul. "Kucinski: 'Jorrou dinheiro empresarial à repressão política'". Car ta Maior (21. 5. 2012). Dostupné z: <http://www.cartamaior.com.br/?/Editoria/Politica/Kucinski--%27Jorrou-dinheiro-empresarial-a-repressao-politica%27%0D%0A/4/25142> [cit. 30. 10. 2016].
- Lopes, Denilson. "Por uma nova invisibilidade". E-misférica 4.2 (list. 2007). Dostupné z: <https://hemi.nyu.edu/journal/4.2/por/po42_pg_lopes.html> [cit. 30. 10. 2016].
- Lopes, José Henrique. "Corte da OEA condena Brasil por não apurar crimes da ditadura militar". R7 (4. 12. 2010). Dostupné z: <http://noticias.r7.com/brasil/noticias/corte-da-oea-condena-brasil-por-nao-apurar-crimes-da-ditadura-militar-20101214.html> [cit. 30. 10. 2016].
- "Os desaparecidos da guerrilha do Araguaia". Dossiê mortos e desaparecidos políticos no Brasil. Dostupné z: <http://www.desaparecidospoliticos.org.br/quem_somos_comissao.php?m=2> [cit. 30. 10. 2016].
- Pereira, Rogério. "A libertação de Kucinski". Rascunho 168 (dub. 2014). Dostupné z: <http://rascunho.com.br/a-libertacao-de-kucinski></http:> [cit. 30. 10. 2016].
- Relatório final da CNV. Parte II - As estruturas do estado e as graves violações de di reitos humanos. Dostupné z: <http://www.cnv.gov.br/images/pdf/relatorio/volume_1_pagina_83_a_274.pdf> [cit. 30. 10. 2016].
- Relatório final da CNV. Parte V - Conclusões e recomendações. Dostupné z: <http://www.cnv.gov.br/images/pdf/relatorio/volume_1_pagina_959_a_976.pdf> [cit. 30. 10. 2016].
- Ridenti, Marcelo Siqueira. "As mulheres na política brasileira: os anos de chumbo". Tempo Social 2, č. 2 (USP, São Paulo, 1990): 113-128. Dostupné z: <http://www.revistas.usp.br/ts/article/view/84806> [cit. 30. 10. 2016].
Go to original source...
- Scliar, Moacyr. "A culpa do sobrevivente". Arquivo Maaravi 1, č. 1 (Belo Horizonte, říj. 2007). Dostupné z: <http://www.periodicos.letras.ufmg.br/index.php/maaravi/article/view/993/1102> [cit. 30. 10. 2016].
Go to original source...
- Seligmann-Silva, Márcio. "'Zeugnis' e 'Testimonio': um caso de intraduzibilidade entre conceitos". Pandaemonium germanicum 6 (2002): 67-83. Dostupné z: <http://www.revistas.usp.br/pg/article/view/64399/67065> [cit. 30. 10. 2016].
Go to original source...